تقریباً از هر پنج نفر، یک نفر در طول زندگی خود به سرطان پوست مبتلا میشود. تقریباً تمام سرطانهای پوست در صورت پیگیری به موقع، قابل درمان هستند. درمانها شامل برداشتن، کرایوتراپی، جراحی موهس، شیمیدرمانی و پرتودرمانی است. سرطان پوست زمانی اتفاق میافتد که سلولهای پوست به شکلی کنترل نشده و نامنظم، رشد و تکثیر پیدا کنند. در حالت طبیعی، سلولهای جدید پوست زمانی تشکیل میشوند که سلولها پیر شده و میمیرند یا آسیب میبینند. وقتی این فرآیند به طرز صحیح کار نکند، رشد سریع سلولها (که برخی از آنها ممکن است غیرطبیعی باشند) اتفاق میافتد. این مجموعه از سلولها ممکن است غیرسرطانی(خوشخیم)، که گسترش نمییابد یا آسیبی نمیزند، و یا سرطانی باشند، که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، ممکن است به بافتهای مجاور یا سایر نواحی بدن سرایت کنند.
سرطان پوست اغلب در اثر قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) ایجاد میشود.
انواع سرطان پوست
سه نوع اصلی سرطان پوست وجود دارد:
- کارسینوم سلول بازال.
- سرطان سلول سنگفرشی.
- ملانوما.
کارسینوم سلول بازال و سلول سنگفرشی شایعترین انواع سرطان پوست هستند و گاهی اوقات “سرطان پوست غیرملانوما” نامیده میشوند.
ملانوما به اندازه کارسینوم سلولهای بازال یا سنگفرشی شایع نیست، اما خطرناکترین شکل سرطان پوست است. اگر ملانوم در مراحل پایانی درمان نشود، به احتمال زیاد به اندامهای دیگر غیر از پوست سرایت کرده و درمان را دشوار میکند. خوشبختانه، اگر سرطان پوست به موقع شناسایی شود، درمان آن راحتتر است . به همین دلیل است که اگر فکر میکنید نشانههایی از سرطان پوست دارید، مهم است که برخی اقدامات حفاظتی را انجام دهید و با پزشک صحبت کنید.
- داشتن سابقه پنج یا بیشتر آفتاب سوختگی در زندگی شانس ابتلا به ملانوم را دو برابر میکند. خبر خوب این است که میزان بقای پنج ساله در صورت تشخیص و درمان زودهنگام 99 درصد است.
- افراد سفیدپوست تقریباً 30 برابر بیشتر از سیاه پوستان مبتلا میشوند.
- سرطان پوست در افراد دارای پوست رنگی اغلب در مراحل بعدی که درمان آن دشوارتر است، تشخیص داده میشود. حدود 25 درصد از موارد ملانوم در آمریکاییهای آفریقایی تبار، زمانی تشخیص داده میشود که سرطان به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته باشد.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پوست هستند؟
اگرچه هر کسی ممکن است به سرطان پوست مبتلا شود، اما اگر فردی:
- زمان قابل توجهی را صرف کار یا تفریح در زیر نور خورشید کند.
- به راحتی آفتاب سوخته شوید و سابقه آفتاب سوختگی دارد.
- در آب و هوای آفتابی یا مرتفع زندگی میکند.
- برنزه کرده یا از تختهای برنزه استفاده میکند.
- چشمهای رنگ روشن، موهای بلوند یا قرمز و پوست روشن یا کک و مک داشته باشد.
- خالهای زیاد یا نامنظم.
- داشتن کراتوز اکتینیک (تودههای پیش سرطانی پوست که لکههای خشن، پوسته پوسته، صورتی تیره تا قهوهای هستند)
- داشتن سابقه خانوادگی سرطان پوست.
- سابقه پیوند عضو داشته اند.
- مصرف داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب یا تضعیف میکنند.
- برای درمان بیماریهای پوستی مانند اگزما یا پسوریازیس در معرض نور ماوراء بنفش درمانی قرار گرفتهاند.
بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پوست هستند.
سرطان پوست در کجا ایجاد میشود؟
سرطان پوست بیشتر در مناطقی از پوست که در معرض نور خورشید قرار دارند دیده میشود – صورت (از جمله لبها)، گوشها، گردن، بازوها، سینه، قسمت بالایی پشت، دستها و پاها. با این حال، میتواند در نواحی کمتر در معرض آفتاب و پنهانتر پوست، از جمله بین انگشتان پا، زیر ناخنها، کف دستها، کف پاها و ناحیه تناسلی ایجاد شود.
در کدام لایههای پوست، سرطان ایجاد میشود؟
جایی که سرطان پوست ایجاد میشود – به طور خاص، سلولهای پوستی – با انواع و نامهای سرطانهای پوست مرتبط است. اکثر سرطانهای پوست در اپیدرم، لایه بالایی پوست شروع میشوند. اپیدرم شامل سه نوع سلول اصلی است:
- سلولهای سنگفرشی: سلولهای مسطح در قسمت بیرونی اپیدرم هستند و به طور مداوم با تشکیل سلولهای جدید میریزند. سرطان پوستی که میتواند در این سلولها ایجاد شود، کارسینوم سلول سنگفرشی نامیده میشود.
- سلولهای پایه: این سلولها در زیر سلولهای سنگفرشی قرار دارند. آنها تقسیم و تکثیر میشوند و در اپیدرم به سمت بالا حرکت میکنند تا به سلولهای سنگفرشی جدید تبدیل شوند و جایگزین سلولهای سنگفرشی مردهای شوند که از بین رفتهاند. سرطان پوستی که در سلولهای بازال شروع میشود کارسینوم سلول بازال نامیده میشود.
- ملانوسیتها: این سلولها ملانین را میسازند، رنگدانه قهوهای رنگی که به پوست رنگ میدهد و از پوست در برابر برخی از اشعههای مضر UV خورشید محافظت میکند. سرطان پوستی که در ملانوسیتها شروع میشود، ملانوم نامیده میشود.
آیا سرطان پوست افراد دارای پوست رنگی را تحت تاثیر قرار میدهد؟
افراد با هر رنگ پوستی ممکن است به سرطان پوست مبتلا شوند. اگر فردی رنگین پوست هستید، ممکن است کمتر به سرطان پوست مبتلا شوید، زیرا رنگدانه قهوهای، ملانین، در پوست شما بیشتر است. اگرچه سرطان، شیوع کمتری نسبت به افراد غیرسفید پوست دارد، اما زمانی که این بیماری در افراد رنگین پوست ایجاد شود، اغلب دیر تشخیص داده میشود. در اسپانیایی تبارها، میزان بروز ملانوما در دو دهه گذشته، 20 درصد افزایش یافته است. در سیاه پوستهای مبتلا ملانوم، میزان بقای پنج ساله 25 درصد کمتر از سفیدپوستان است (67 درصد در مقابل 92 درصد). بخشی از دلیل ممکن است این باشد که این سرطان در مناطق کمتر در معرض آفتاب ایجاد میشود (بیشتر در کف دست یا پا) و اغلب در مراحل پایانی تشخیص داده میشود.
چه چیزی باعث سرطان پوست میشود؟
علت اصلی سرطان پوست قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید است، به خصوص زمانی که منجر به آفتاب سوختگی و تاول میشود. اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید به DNA پوست آسیب میرساند و باعث تشکیل سلولهای غیرطبیعی میشود. این سلولهای غیرطبیعی بهسرعت به شکلی نامرتب تقسیم میشوند و تودهای از سلولهای سرطانی را تشکیل میدهند. یکی دیگر از علل سرطان پوست تماس مکرر پوست با برخی مواد شیمیایی مانند قطران و زغال سنگ است.
علائم سرطان پوست
شایعترین علامت هشدار دهنده سرطان پوست، تغییر روی پوست است، معمولاً یک رشد جدید، یا تغییر در رشد یا خال موجود. علائم و نشانههای انواع شایع و کمتر شایع سرطان پوست در زیر توضیح داده شده است.
کارسینوم سلول بازال
سرطان سلول بازال بیشتر در نواحی پوستی که در معرض نور خورشید قرار دارنددیده میشود. سرطان سلول بازال شایعترین نوع سرطان پوست در جهان است. در بیشتر افراد، رشد کندی دارد، معمولاً به سایر قسمتهای بدن سرایت نمیکند و تهدیدی برای زندگی نیست.
علائم و نشانههای کارسینوم سلول بازال عبارتند از:
- برآمدگی کوچک، صاف، مرواریدی یا مومیشکل روی صورت، گوشها و گردن.
- یک ضایعه صاف، صورتی/قرمز یا قهوه ای در تنه یا بازوها و پاها.
- نواحی روی پوست که شبیه جای زخم هستند.
- زخمهایی که پوسته پوسته به نظر میرسند، در وسط فرورفتگی دارند یا اغلب خونریزی میکنند.
سرطان سلول سنگفرشی
سرطان سلول سنگفرشی بیشتر در نواحی پوستی که در معرض نور خورشید، از جمله دستها، صورت، بازوها، پاها، گوشها، دهان و حتی نقاط طاسی بالای سر دیده میشود. این سرطان پوست میتواند در نواحی مانند غشاهای مخاطی و اندام تناسلی نیز ایجاد شود.
علائم و نشانههای کارسینوم سلول سنگفرشی عبارتند از:
- ندول (گرهک) صورتی یا قرمز.
- ضایعه خشن و پوسته پوسته که ممکن است خارش داشته باشد و خونریزی کند.
ملانوما
ملانوما میتواند در هر ناحیهای از بدن حتی روی چشمها و اندامهای داخلی ایجاد شود. پاها یک محل رایج در زنان است. این جدیترین نوع سرطان پوست است زیرا میتواند به سایر نواحی بدن سرایت کند.
علائم و نشانههای ملانوم عبارتند از:
- لکه یا برآمدگی قهوه ای رنگدانه ای.
- خال که تغییر رنگ، اندازه یا خونریزی دارد.
فکر کردن به قانون ABCDE به شما میگوید که چه علائمی را باید رعایت کنید:
- عدم تقارن: شکل نامنظم.
- حاشیه: لبههای تار یا نامنظم.
- رنگ: خال با بیش از یک رنگ.
- قطر: بزرگتر از 6 میلیمتر.
- تکامل: بزرگ شدن، تغییر شکل، رنگ یا اندازه. (این مهمترین علامت است.)
مراقب ضایعات پوستی پیش سرطانی باشید که میتوانند به سرطان پوست غیرملانوم، تبدیل شوند. آنها به صورت لکههای کوچک پوسته پوسته، برنزه یا قرمز ظاهر میشوند و اغلب در سطوحی از پوست که به طور مزمن در معرض نور خورشید هستند، مانند صورت و پشت دستها دیده میشوند. اگر خال یا ضایعه پوستی دیگری دارید که باعث نگرانی شما میشود، یک قرار ملاقات بگذارید و آن را به پزشک خود نشان دهید. او پوست شما را بررسی میکنند و ممکن است از شما بخواهند که به یک متخصص پوست مراجعه کنید و ضایعه را بیشتر ارزیابی کنید.
تشخیص
ابتدا، متخصص پوست ممکن است بپرسد که آیا متوجه تغییراتی در خالها، کک و مک یا سایر لکهای پوستی شدهاید. در مرحله بعد، متخصص پوست تمام پوست شما از جمله پوست سر، گوشها، کف دستها، کف پاها، بین انگشتان پا، اطراف اندام تناسلی و بین باسن را بررسی میکند. اگر ضایعه پوستی مشکوک باشد، ممکن است بیوپسی انجام شود. در بیوپسی، نمونه ای از بافت برداشته و به آزمایشگاه فرستاده میشود تا توسط آسیب شناس زیر میکروسکوپ بررسی شود. متخصص پوست به شما میگوید که آیا ضایعه پوستی، سرطانی است، نوع آن چیست و درباره گزینههای درمانی صحبت خواهد کرد.
درمان
تقریباً تمام سرطانهای پوست در صورتی قابل درمان هستند که قبل از اینکه فرصت انتشار پیدا کنند، تشخیص داده شوند. هر چه سرطان زودتر شناسایی شود، شانس برای بهبودی کامل، بیشتر است. 90 درصد از مبتلایان به سرطان پوست سلول بازال، درمان میشوند.
مهم است که برای اطمینان از عدم بازگشت سرطان با یک متخصص پوست مشورت کنید. اگر مشکلی به نظر میرسد، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. درمان بستگی به مرحله سرطان دارد. مراحل سرطان پوست از مرحله 0 تا مرحله IV متغیر است. هر چه مرحله پیشرفتهتر باشد، سرطان بیشتر گسترش یافته است.
پیشگیری از سرطان پوست
در بیشتر موارد، سرطان پوست قابل پیشگیری است. بهترین راه برای محافظت از خود این است که از نور زیاد خورشید و آفتاب سوختگی خودداری کنید. اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید به پوست شما آسیب میرساند و با گذشت زمان ممکن است منجر به سرطان پوست شود.
راههای محافظت در برابر سرطان پوست عبارتند از:
- از کرم ضدآفتاب با طیف وسیع با فاکتور محافظت از پوست (SPF) 30 یا بالاتر استفاده کنید. کرمهای ضدآفتاب با طیف وسیع از هر دو نوع اشعه UV-B و UV-A محافظت میکنند.
- 30 دقیقه قبل از بیرون رفتن از کرم ضد آفتاب استفاده کنید. هر روز حتی در روزهای ابری و در ماههای زمستان.
- برای محافظت از صورت و گوش از کلاههایی با لبههای پهن استفاده کنید.
- دستها و پاهای خودرا با پیراهن آستین بلند و شلوار بپوشانید. برای محافظت بیشتر به دنبال لباسهایی باشید که دارای برچسب فاکتور محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش هستند.
- از عینک آفتابی برای محافظت از چشمانتان استفاده کنید. به دنبال عینکهایی باشید که هم اشعههای UV-B و هم UV-A را مسدود میکنند.
- از بالم لب با ضدآفتاب استفاده کنید.
- بین ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر از آفتاب دوری کنید.
- از سولاریوم خودداری کنید. اگر میخواهید ظاهری برنزه داشته باشید، از یک محصول برنزه کننده اسپری استفاده کنید.
- از پزشک بپرسید که آیا داروهایی که مصرف میکنید پوست شما را نسبت به نور خورشید حساستر میکند. رایجترین این داروها عبارتند از آنتیبیوتیکهای تتراسایکلین و فلوروکینولون، آنتیبیوتیکهای سه حلقهای، عامل ضدقارچ گریزئوفولوین و داروهای کاهشدهنده کلسترول استاتین.
- تمام پوست بدن و سر خود را از نظر هرگونه تغییر در اندازه، شکل یا رنگ رشد پوست یا ایجاد لکههای پوستی جدید بررسی کنید. فراموش نکنید که پوست سر، گوشها، کف دستها، کف پاها، بین انگشتان پا، ناحیه تناسلی و بین باسن را بررسی کنید. از آینه استفاده کنید و حتی برای کمک به شناسایی تغییرات پوست در طول زمان، عکس بگیرید. در صورت مشاهده هرگونه تغییر در خال یا سایر نقاط پوست، از متخصص پوست وقت مشاوره بگیرید.
بقای پنج ساله
بیشتر مرگ و میرهای ناشی از سرطان پوست، ناشی از ملانوما است. اگر ملانوم در فردی تشخیص داده شد بقای پنج ساله به این صورت پیشبینی میشود:
- تشخیص قبل از انتشار به غدد لنفاوی: 99٪.
- تشخیص بعد از سرایت به غدد لنفاوی مجاور: 66 درصد.
- گسترش در غدد لنفاوی دور و سایر اندامها: 27 درصد.
چه زمانی باید به ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی خود مراجعه کنم؟
به محض اینکه متوجه شدید، یک قرار ملاقات با ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی یا متخصص پوست خود بگیرید:
- هر گونه تغییر در پوست یا تغییر در اندازه، شکل یا رنگ خالهای موجود یا سایر ضایعات پوستی.
- ظهور یک رشد جدید روی پوست.
- زخمی که خوب نمیشود.
- لکههایی روی پوست که با بقیه متفاوت است.
- هر نقطهای که تغییر، خارش یا خونریزی کند.
پزشک، پوست شما را بررسی و در صورت نیار بیوپسی میگیرد تا بتواند به درستی تشخیص دهد. همچنین، سالانه برای بررسی کامل به متخصص پوست خود مراجعه کنید.
در آخر
پوست بزرگترین عضو بدن شماست. بیش از هر نگرانی دیگر برای سلامتی نیاز به توجه دارد. انجام منظم خودآزمایی پوست برای همه و به ویژه اگر فردی در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست هستند، بسیار مهم است. هر ماه پوست خود را برای هرگونه تغییر در اندازه، رنگ و شکل لکههای پوستی یا ایجاد یک لکه جدید بررسی کنید. همیشه در هر روز از سال از کرم ضدآفتاب با SPF حداقل 30 استفاده کنید. از عینک آفتابی محافظ UV-A/UV-B، کلاه لبه پهن و پیراهن آستین بلند و شلوار استفاده کنید. حداقل سالی یکبار برای معاینه تخصصی به متخصص پوست مراجعه کنید.
